شپش سر

شپش سر (Head lice) با نام علمی پدیکولوزیس (Pediculus humanus capitis)، حشره ریز قهوه­‌ای یا خاکستری رنگ است که از خون پوست سر انسان تغذیه می‌­کند.

شپش ماده‌­ای چسبناک تولید می‌­کند که هر تخم شپش را محکم به ساقه مو متصل می­‌کند. این موجود اغلب روی پوست سر، پشت گوش و نزدیک خط گردن در پشت گردن لانه می‌­کند.

شپش سر با چنگال­‌هایی شبیه قلاب که در انتهای هر شش پای آن­ها دیده می‌­شود،موها را می­‌گیرد.شپش مو سر به ندرت روی بدن، مژه یا ابرو پیدا می‌­شود.

شپش روی پوست سر، ممکن است قابل مشاهده باشد اما چون بسیار کوچک است، به سختی قابل تشخیص است.

این عارضه،بخصوص در میان کودکان یک مشکل شایع و بسیار مسری است.

کودکان پیش دبستانی و دبستانی (۳ تا ۱۱ سال) و خانواده­‌های آن­ها بیشتر به این ویروس آلوده می­‌شوند.

دختران بیشتر از پسران و زنان بیشتر از مردان به شپش مبتلا می‌­شوند.

گزش آن­ها باعث خارش و تحریک پوست سر می­‌شود و این خراشیدن منجر به عفونت می­‌گردد.

اگر می‌­خواهید همه چیز را درباره شپش سر، علائم ابتلا به آن، عوارض شپش سر و راه­‌های درمان شپش سر بدانید، تا انتهای این متن با ما همراه باشید.

علائم شپش سر

علائم شپش سر در زنان و مردان و نشانه‌های شایع آلودگی به شپش می­‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خارش: شایع‌ترین علامت آلودگی به شپش، خارش پوست سر، گردن و گوش است. این خارش یک واکنش آلرژیک به گزش شپش است. وقتی فردی برای اولین‌بار به شپش مبتلا می‌­شود، ممکن است چهار تا شش هفته پس از آلودگی، هنوز خارش نداشته باشد. تسکین و درمان خارش سر را با مشورت دکتر خارش انجام دهید.
• احساس این­که چیزی روی موها یا بدنتان حرکت می‌­کند: شپش‌­ها معمولاً روی بدن یا لابه‌لای موهای افراد حرکت می­‌کنند و به­ خاطر همین،گاهی احساس بی­قراری آنقدر در افراد زیاد می‌­شود که نمی‌­توانند راحت بخوابند.
• زیادشدن شوره سر: اگر به شپش سر مبتلا شده باشید، فکر می‌­کنید که روی موهایتان شوره سر دیده می­‌شود اما آن­ها در حقیقت، تخم­ شپش هستند که گاهی با شوره سر اشتباه گرفته می­‌شوند. شوره سر را به‌­راحتی می­‌توان با شانه زدن مو یا حتی فقط مالش تشخیص داد.بعلاوه،شوره سر به‌­راحتی از روی مو جدا می­‌شود اما تخم شپش سر محکم به ساقه مو وصل است و به ­سختی و تنها با نوک ناخن جدا می­‌شود.
• برجستگی­‌های قرمزرنگ روی پوست سر، گردن و شانه: شپش‌­ها پوست سر، گردن و شانه‌­هایتان را می­‌گزند و جای گزش آن­ها تبدیل به برجستگی­‌هایی جوش مانند می‌­شود.

علت ابتلا به شپش سر چیست؟

داشتن شپش سر آزاردهنده است، اما خطرناک نیست و باعث شیوع بیماری نمی‌­شود. علت شپش سر در بزرگسالان یا علت شپش سر در کودکان، نشانه این نیست که بهداشت فرد ضعیف بوده است.

شپش سر به خون احتیاج دارد و فرقی نمی­‌کند که این خون متعلق به فردی تمیز است که بهداشت را کاملاً رعایت می­‌کند یا فردی که نامرتب و غیربهداشتی است.

ابتلا به شپش سر از دو طریق صورت می­‌گیرد:

انتقال شپش به روش مستقیم

• انتقال شپش بیشتر به­ صورت مستقیم و رو در رو رخ می­‌دهد چون شپش سر می­‌خزد، اما قادر به پرش یا پرواز نیست.
• تماس با فردی که قبلاً آلوده بوده است در طول بازی، مدرسه یا فعالیت­‌های ورزشی و در مدرسه­، خانه­،مهمانی
• پوشیدن لباس­‌های آلوده، مانند کلاه، روسری، کت، لباس ورزشی یا اکسسوری­‌های مو
• استفاده از شانه، برس یا حوله آلوده
• استفاده از هدفون آلوده
• درازکشیدن روی تخت، کاناپه، بالش، فرش یا حیوانی که اخیراً با فرد مبتلا به شپش در تماس بوده است

انتقال شپش به روش غیرمستقیم

انتقال غیرمستقیم شپش، روشی غیرمعمول است و می‌­تواند از طریق لباس‌هایی که در کنار هم به چوب ­‌رختی آویزان شده‌­اند، انجام شود. به عنوان مثال،کلاه یا روسری­‌هایی که به یک قلاب آویزان شده یا در یک کمد مشترک نگهداری می­‌شوند.

آیا شپش سر فایده‌­ای هم دارد؟

ممکن است باور نکنید اما شپش سر دارای فوایدی نیز هست.

موارد زیر برخی از فواید شپش سر هستند:

• تقویت سیستم ایمنی بدن

شپش سر می­‌تواند باعث تقویت سیستم ایمنی بدن شود و موجب شود که شما در برابر نیش سایر حشرات مقاوم تر شوید

• کمک به درمان برخی از بیماری­‌ها

بعضی از متخصصان در زمینه داروسازی، از شپش‌­ها برای بهبود ناهنجاری­‌های ژنتیکی انسان­‌ها استفاده می‌­کنند و از آن­ها در درمان بیماری­‌های مختلف مثل تیفوس، تب و … استفاده می‌­کنند.

• مورداستفاده در داروسازی

در حال حاضر، داروسازان در تولید داروهای مختلف و آماده­‌سازی واکسن‌­های مختلف از شپش سر استفاده­‌های زیادی می‌­کنند.

شپش سر چه عوارضی دارد؟

شپش سر اگر درمان نشود، باعث ایجاد عفونت پوستی و مشکلات بسیاری می‌­شود.

اگر پوست سر کودکان مبتلا به شپش سر، مدت طولانی دچار خارش شود، در نهایت، پوسته پوسته شده و روی پوست سر زخم ایجاد می‌­شود.

این زخم­‌ها ممکن است عفونت کنند و شرایط بدی را ایجاد کنند.

از جمله این عفونت‌ها عبارت‌اند از:

• تیفوس

تیفوس یکی از بیماری­‌های دردناک و خطرناکی است که ناشی از گزش شپش سر است. شپش­‌ها می‌­توانند حامل عفونت باشند و آن را در سراسر بدن انسان انتشار دهند.

• عفونت‌­های باکتریایی پوستی

عفونت­ های پوستی در سر عوارضی به همراه دارند که عبارت‌اند از:

• ریزش موی سر
• تغییر رنگ پوست
• عفونی شدن پوست سر و ساقه مو

طول عمر شپش سر چقدر است؟

هر شپش برای بالغ شدن از ۳ مرحله عبور می‌کند:

مرحله اول، زمانی است که تخم (یا رشک) است.

مرحله دوم تبدیل به نمف (نوزادی که از تخم خارج می‌شود) می­‌گردد.

مرحله سوم، مرحله بالغ شدن شپش است.

رشد نمف خود دارای ۳ مرحله است و برای عبور از هر مرحله نمف باید خون خواری کند.

وقتی شپش بالغ شد، اگر در مدت ۲۴ ساعت غذا (یا همان خون) به آن نرسد، از بین می‌رود.

همچنین، اگر به هر دلیلی تخم شپش تا ۱ ماه باز نشود دیگر باز نخواهد شد.

هر شپش روزانه ۱۰ تخم می‌گذارد. تخم­ ها بعد از ۸ تا ۱۰ روز باز می‌شوند و شپش‌های بالغ حدود ۴ تا ۶ هفته عمر می‌کنند.

چطور از ابتلا به شپش سر پیشگیری کنیم؟

از آن­جا که درمان شپش، دشوار، وقت­ گیر و بسیار زمان­بر است، بهتر است تلاش کنید از ابتلای خودتان یا کودکانتان به آن جلوگیری کنید.

برای این­کار،چند راه زیر را به شما پیشنهاد می­‌کنیم:

• در مکان‌­های عمومی مثل محل کار، رستوران­‌ها، استخرها و … لباس­هایتان را به قلاب جداگانه­‌ای از چوب­ رختی و جدا از لباس­‌های افراد دیگر، آویزان کنید
• وسایل شخصی مانند شانه، برس، گیره یا تل مو، کلاه و شال و روسری را با دیگران به اشتراک نگذارید.
• روی تخت، کاناپه یا بالشی که به نظافت آن مطمئن نیستند، دراز نکشید.
• موقع دوچرخه­‌سواری یا موتورسواری کلاه محافظ دیگران را به­ سرتان نگذارید.

درمان شپش سر با شانه زدن موها

موها را مرطوب کرده و به کمک یک شانه دندانه باریک آنها را شانه کنید.مو را به چند بخش تقسیم کرده و شانه زدن هر قسمت را تا جایی که دیگر شپشی پیدا نشود،ادامه دهید.

هر سه تا چهار روز،در طی چند هفته این کار را تکرار کنید.

این کار در کنار سایر روش‌های درمانی کمک می‌کند تا سریعتر از شر شپش‌ها خلاص شوید.

راه ­های جلوگیری از بازگشت شپش سر

مبارزه با شپش می‌­تواند نبردی مداوم باشد. تا زمانی که شپش‌­ها از همه جا ریشه­‌کن نشوند، بیماری بطور کامل درمان نشده است؛ بنابراین، برای جلوگیری از بازگشت شپش‌­های سر، اقدامات زیر را انجام دهید:

• تمام ملحفه‌­ها و لباس­‌های استفاده شده در طول ۲ روز قبل از درمان را در آب خیلی گرم (۴/۵۴ درجه سانتیگراد ۱۳۰ درجه فارنهایت) بشویید.
• وسایلی را که قابل شستشو نیستند، به مدت ۲ هفته در کیسه­‌های ضد هوا قرار دهید.
• کیسه جاروبرقی قدیمی‌­تان را دور بیندازید چون ممکن است تخم شپش‌­ها در آن­ جا خوش کرده باشند.
• وسایل مراقبت از مو مانند شانه و برس را در آب داغ خیس کنید و یا دور بریزید.
• از آنجا که شپش به‌راحتی از یک شخص به شخص دیگر در یک خانه منتقل می­‌شود، موهای همه اعضای خانواده را بررسی کنید.
• به کودکانتان بگویید سعی کنند از تماس رو در رو در مدرسه (در ورزشگاه، زمین بازی یا ورزش) با بچه‌های دیگر خودداری کنند.
• هر ۳ یا ۴ روز،کودکانی را که از نزدیک با شخصی که شپش داشته است، تماس داشته­‌اند،چک کنید.

درمان خانگی شپش سر چگونه است؟

شپش سر نوعی حشره است که از طریق تماس با پوست یا وسایل شخصی فرد آلوده منتقل می‌شود. این حشره روی مو می‌ماند و از آن تغذیه می‌کند. اولین نشانه برای شپش خارش شدید است که فرد را آزار می‌دهد.

شپش سر بیشتر کودکان و خردسالان را در مهد کودک مبتلا می‌کند و به این وسیله بقیه‌ی اعضای خانواده نیز در معرض خطر قرار می‌گیرند. اکثر افراد با مشاهده‌ی اولین علائم تمایل دارند به سرعت درمان خانگی شپش سر را شروع کنند.

درمان خانگی شپش موی سر با روغن‌های گیاهی

اولین اصل برای درمان شپش موی سر این است که کاری کنیم حشره دیگر نتواند از پوست و مو تغذیه کند و از بین برود. روغن‌های گیاهی به دلیل خاصیت ویسکوزیته‌ای که روی موها ایجاد می‌کنند مانند یک محافظ روی شپش می‌چسبند.

این شرایط باعث می‌شود اکسیژن کافی به شپش نرسد و نتواند تغذیه کند و از بین برود. روغن‌های زیر درمان فوری خانگی شپش سر هستند.

درمان شپش سر با روغن نارگیل

درمان گیاهی شپش سر در کودکان با استفاده از روغن نارگیل ساده و آسان است. برای انجام این روش باید موهای خود را به روغن نارگیل آغشته کنید و با استفاده از یک کلاه حمام یا پلاستیک موها را بپوشانید.

می توانید شب قبل از خواب این کار را انجام دهید و صبح بعد از بیدار شدن با شانه کردن مو با شانه‌ی ضد شپش موهای خود را تمیز کنید و شپش‌های مرده را از موهای خود جدا کنید. بعد از شستن موها می‌توانید مجدداً این کار را تکرار کنید.

درمان شپش سر با روغن شمعدانی

روغن شمعدانی یکی از موثرترین شیوه‌ها برای دفع شپش سر است. برای خفه کردن شپش‌ها شب قبل از خواب ریشه‌ی موها را به روغن آغشته کنید و تا صبح صبر کنید.

شانه کردن و شستشوی مو موجب از بین رفتن شپش‌ها می‌شود. اضافه کردن روغن شمعدانی به شامپو هم یک اقدام موثر برای درمان خانگی شپش سر است.

درمان شپش سر با روغن چریش

روغن چریش را به شامپوی خود اضافه کنید و موهای خود را شستشو دهید. اگر به دنبال درمان قطعی شپش سر به صورت خانگی با استفاده از روغن‌های گیاهی هستید باید در انجام این روش مداومت داشته باشید و آن را تا درمان کامل تکرار کنید.

در استفاده از روغن‌های گیاهی باید به حساسیت برخی از کودکان به روغن‌ها توجه داشته باشید. اگر شما یا کودکتان نشانه‌های غیر طبیعی مانند زخم شدن سر، یا خارش غیر معمول داشت مصرف روغن را متوقف کنید و حتماً با متخصص پوست برای درمان شپش سر مشورت کنید.

درمان خانگی شپش سر با سرکه

سرکه حاوی استیک اسید است و می‌تواند پوشش محافظی که روی تخم‌های شپش وجود دارد را از بین ببرد. بین سرکه سیب و سرکه انگور در درمان خانگی شپش سر تفاوتی وجود ندارد.

فقط کافی‌ است سرکه را به صورت خالص بر روی موها و پوست سر خود اسپری کنید. ترکیب سرکه و یکی از روغن‌های گیاهی نیز می‌تواند  موجب کشته شدن و لیز خوردن شپش‌ها از روی مو می‌شود. پس یک ساعت بعد از آغشته کردن موها به این مواد موها را با شانه‌ی شپش تمیز کنید و شستشو دهید.

مخلوط نمک و سرکه هم در درمان شپش سر موثر است. نمک با خاصیت ضدعفونی کننده درمان خانگی شپش و رشک سر است. هنگام استفاده موها را به چند بخش تقسیم کنید تا تمام قسمت‌های مو با سرکه مرطوب شود و موجی خفگی شپش‌ها شود.

درمان خانگی شپش سر با جوش شیرین

جوش شیرین می‌تواند باعث کشته شدن شپش‌ها شود. اما باید به خاطر داشته باشید جوش شیرین را با نسبت سه به یک با آب مخلوط کنید و سپس آن را روی پوست سر و موهای کودکان مبتلا یا اطرافیان آنها که به شپش مبتلا شده‌اند اسپری نمایید. بعد از چند ساعت با شستشوی موها شپش‌های مرده از موها جدا می‌شوند.

درمان خانگی شپش سر با سس مایونز

سس مایونز نیز یک درمان سریع خانگی برای شپش سر است. زیرا مقادیری از سرکه برای تهیه‌ی سس مایونز استفاده شده است که می‌تواند شپش‌های بالغ را از بین ببرد.

اما سرکه‌ی موجود در سس مایونز به قدری نیست که بتواند تخم‌های شپش را هم از بین ببرد. به همین جهت بهتر است برای درمان خانگی شپش سر از سس مایونز در کنار روش‌های دیگر استفاده کنید.

سس مایونز را تا سه مرتبه در هفته می‌توان استفاده کرد. شیوه‌ی استفاده از سس مایونز مانند روش‌های دیگر است و بعد از آغشته کردن مو باید آن را با کلاه پوشاند و بعد از چند ساعت با شانه‌ی مخصوص شانه کرد.

به یاد داشته باشید شانه کردن موهای مرطوب و استفاده کردن از نرم کننده می‌تواند موجب جدا شدن شپش‌ها از مو شود. پس حتماً این کار را انجام دهید.

درمان خانگی شپش سر با اسپند

استفاده کردن از اسپند یکی از شیوه‌های معمول و موثر در درمان شپش سر است. این شیوه حتی برای کودکانی که مبتلا به شپش سر نشده‌اند هم موثر است و می‌تواند از ابتلا پیشگیری نماید.

شیوه‌ی استفاده به این صورت است که باید کمی اسپند را پودر کنید و و آن را دم کنید. این دمکرده باید به قدری روی حرارت بماند که کمی غلیظ شود. بعد از سرد شدن موهای خود یا کودک مبتلا را به آن آغشته کنید و بعد از یک ساعت شستشو دهید.

اگر می‌خواهید این ترکیب هرچه سریع‌تر شپش‌ها را از بین ببرد، بعد از آغشته کردن موها و پوشاندن آن با کلاه با سشوار موهای خود را گرم کنید. این گرما روند از بین رفتن شپش‌ها را تسریع می‌کند.

درمان خانگی شپش سر با نظافت کردن

یکی از مهمترین بخش‌های درمان شپش سر در کنار استفاده از انواع ماسک‌های گیاهی و روغن‌ها رعایت نظافت منزل و وسایل است.

با توجه به اینکه شپش‌ها روی بالش و ملحفه ی فرد مبتلا می‌ریزد و از این طریق در سایر بخش‌های منزل پخش می‌شود برای پیشگیری از شیوع شپش در بین اعضای خانواده باید با دقت و وسواس زیاد ملحفه‌ها شستشو شود.

برای شستشو بهتر است از آب داغ استفاده کنید.

وسایل و اسباب بازی‌های کودکان مبتلا نیز باید شستشو و ضدعفونی شود یا این‌که به مدت دو هفته و اطمینان کامل از بین رفتن شپش‌ها داخل یک پلاستیک در بسته و خارج از محل زندگی نگهداری شود.

یکی دیگر از اقدامات مهمی که برای درمان شپش سر باید انجام شود این است که هیچوقت از شانه‌ی پلاستیکی استفاده نکنید. شانه‌های مخصوص شپش به شما کمک می‌کند تا موهایتان به سرعت از شر شپش خلاص شود.

درمان خانگی شپش سر با استفاده از سشوار

سشوار کردن موها باعث کشتن و از بین بردن شپش‌ها و تخم‌های آنها نمی‌شود اما به طرز موثری با استفاده از حرارت گرم سشوار می‌توان تخم‌های شپش را از بین برد.

البته بخاطر داشته باشید این روش به تنهایی نمی‌تواند موثر باشد و باید حتماً در کنار یکی دیگر از روش‌ها مورد استفاده قرار بگیرد.