عناب

تبرخون (نام علمی: Ziziphus jujuba) درختچه ای است متوسط از تیره سنجدیان که ارتفاع آن تا ۱۰ متر نیز می رسد.

عناب بومی مناطق گرمسیر و خشک بوده و برگ های کوچک سبز رنگ، بدون کرک و تخم مرغی شکل آن در زمستان می ریزد.

میوه عناب که دارای خواص دارویی بسیار زیادی می باشد در ابتدا سبز و گرد بوده و پس از رسیدن به رنگ قرمز تیره و زیتونی شکل درآمده و چروک می شود.

آب و خاک مناسب کشت،آب شیرین و خاک شیرین است که محصول بهتری می دهد.

درخت عناب با کیفیت نیز دارای رنگ تنه مایل به قهوه ای و عناب بی کیفیت دارای رنگ تنه صورتی قرمز می باشد و درختچه عناب قابل پیوند زدن است.

عناب را «خرمای قرمز» و «خرمای چینی» نیز می نامند.

عناب با کیفیت دارای نشانه هایی زیر است:

1-رنگ تیره مایل به قهوه ای و نه سرخ و روشن.

2-گوشت میوه عناب با کیفیت سفید و شیرین است.

3-چروک در میوه با کیفیت عناب بسیار کم و ناچیز و مرغوبیت آن به صاف بودن سطح میوه است (عناب چروک برای مصارف دارویی،دمنوش و گرفتن پودر حبه عناب است)

پراکندگی

با توجه به کشت گسترده عناب،رویشگاه اصلی این درخت به درستی مشخص نیست ولی چنین تصور می‌شود که خاستگاه طبیعی آن باید در آسیای جنوبی مابین لبنان، جنوب غرب افغانستان، شمال هندوستان، شبه جزیره کره و جنوب و مرکز چین بوده باشد.

ایران دارای رتبه دوم جهانی از نظر سطح زیر کشت و تولید عناب است.

سطح زیر کشت محصول عناب در ایران حدود ۳۰۰۰ هکتار می باشد که از این سطح بیش از ۹۵٪ آن یعنی حدود ۲۸۵۰ هکتار آن در خراسان جنوبی واقع شده و ۴۲۰۰ تن محصول عناب از آن تولید می گردد.

بررسی سوابق تاریخی خراسان جنوبی نشان می‌دهد گذشتگان این مرز و بوم کاشت و مراقبت از درخت را یک ضرورت برای بقای خود دانسته و امروزه درختان کهنسال متعددی در این استان به یادگار مانده است که در میان آنها درختان عناب با نزدیک به ۴۰۰ سال سن هم مشاهده می‌شوند.

رویش

عناب درختچه ای است خزان پذیر که به صورت مستقیم یا کج رشد کرده و ارتفاعی بین ۵ تا ۱۰ متر پیدا می‌کند.

برگ های بیضی شکل کشیده، بدون کرک و سبز براق بوده و حاشیه هایش دندانه‌دار می‌باشد.

گلها سبز متمایل به زرد و بسیار کوچک بوده، قطرشان به ۵ میلیمتر می رسد و دارای ۵ گلبرگ ناپیدا می باشند.

میوه های درخت بیضوی شکل و سفت بوده و طولشان به ۲–۳ سانتیمتر می رسد.

عناب نارس سبز و لغزنده است و طعمی شبیه به سیب دارد که پس از رسیدن به رنگ قرمز تیره درآمده و چروک می‌خورد.

میوه عناب که هسته‌ای دراز و باریک دارد در پاییز بطور کامل می‌رسد.

مزه آن شیرین،خوراکی بوده و دارای خاصیت دارویی می‌باشد.

عناب تازه

مصارف خوراکی

میوه خشک‌شده عناب

در بریتانیا عناب را به صورت خشک شده یا به صورت آب نبات‌های طعم‌دار همراه با چای عصر میل می نمایند.

در کره،چین و تایوان،شربت شیرین میوه عناب را مورد استفاده قرار می‌دهند.

در برخی مناطق از عناب برای تهیه سرکه استفاده می‌شود و در آفریقا از آن کیک درست می کنند.

عناب کنسرو شده و چای با طعم عناب نیز در جهان استفاده می‌شود اما در ایران، پاکستان و هندوستان، عناب را بیشتر به صورت خشک شده استفاده می کنند.

خواص دارویی

عناب تازه خشک شده

عناب تازه و عناب تازه برش خورده

عناب آرامش‌بخش و ضد بدخلقی است و در طب سنتی چین و کره از آن به عنوان دارویی که سبب کاهش اضطراب می‌شود و تقویت کننده معده و طحال و سیستم گوارشی است استفاده می‌شود.

عناب خون را تصفیه و سموم را از بدن دفع می‌کند،باعث روشنی پوست شده و از بروز مشکلات قلبی جلوگیری می کند.

عناب خونساز،ملین و دارای لعاب بسیار است و سینه را نرم می نماید.

استفاده از مغز میوه در زخم ها و بریدگی ها سبب سرعت بخشیدن به بهبود آنها می‌شود.

عناب همچنین دندان‌ها را در برابر پوسیدگی مقاوم می‌سازد.

چای عناب دارای ماده ضد سرطانی ساپونینز است.

این چای باعث ترمیم بافت های آسیب دیده و تقویت عضلات می شود.

از جوشانده برگ عناب برای تسکین گلودرد و از عصاره آن برای درمان گلودرد استفاده می‌شود.

بخاطر داشته باشید که عناب باعث ازدیاد ویتامین k در خون می شود و خون را سفت می کند.

بهتر است کسانی که غلظت خون بالایی دارند از مصرف آن پرهیز نمایند.

همچنین در طب اسلامی به علت پاکسازی خون باعث از بین رفتن جوش صورت می‌شود.

ارزش غذایی

این میوه منبع خوبی از ویتامین C و حاوی مقادیر قابل ملاحظه ای مواد معدنی است.

همچنین دارای پروتئین، کربوهیدرات و مواد معدنی کلسیم، فسفر، آهن، کاروتن، تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین و فلور می‌باشد.

در ضمن حاوی پکتین (به عنوان کلسیم پکتات) به عنوان فیبر محلول مؤثر در کاهش چربی و قندخون است.

محتوای چربی کل میوه عناب بسیار کم است.

نسبت اسیدهای چرب اشباع نشده به کل چربی در میوه عناب بالا است.