نعناع

(نام علمی: Mentha) گیاهی است از راسته نعناسانان و تیره نعناعیان و از سبزی های خوراکی است.

این گیاه برخی اسانس ها و خواص پونه را دارد.

برگ هایش کرک کمتری دارند و بریدگی های کنار برگ های آن بیشتر از پونه و اسانس آن نیز ملایم تر است.

بطور کلی دو مدل نعناع (به انگلیسی: Mint) وجود دارد.

مدل خود رو و مدلی که توسط کشاورزان کاشته می شود.

کیفیت،مواد موثره و طعم نمونه های خود روی آنکه در دامنه های کم ارتفاع کوه ها رشد می کنند بیشتر است.

نعناعی که کشاورزان می کارند نیز گونه های مختلفی دارد که مهمترین آن در روستای تنگ طه نعناع فلفلی،نعناع محلی و نعناع سبزی می باشد که نعناع فلفلی دارای برگ های ریزتر و اسانس خیلی تند می باشد.

نعناع محلی برگ های بزرگتر و اسانسش نسبت به فلفلی کمتر است و نعناع سبزی دارای برگ های بزرگتر نسبت به نعناع محلی بوده و اسانس کمی دارد و بیشتر به عنوان سبزی خوردن استفاده می گردد .

نعناع گیاهی است علفی با ریشه هوایی و ساقه‌های مستقیم و چهارگوش و زیرزمینی.

ساقه و برگ های خوشبوی آن خوراکی و دارویی است و گاهی گل های رنگین دارد.

برگ های آن به طول ۳ تا ۵ سانتیمتر،متقابل،نیزه‌ای یا دوکی است،حاشیه آن دارای بریدگی های عمیقی است،بریدگی های کناره آن نوک تیز است.

کرک برگ‌های نعناع کم است.

نعناع سبز معمولاً در سرتاسر جهان کشت می‌شود، این گیاه حاصل تبدیل و ماندگاری بوته گیاه ریحان چند ساله می‌باشد.

این گیاه در نواحی شمال ایران و اطراف تهران به حالت وحشی و پرورشی می‌روید.

«نعنای قرمز» گونه ای از نعناع است که در لبه رودخانه ها و در جریان آب های ملایم و کم عمق و در کنار آب انداز و استخرهای مصنوعی آبی (به مازندرانی اندون) می روید و چون برگ هایش قرمز رنگ اند به این نام خوانده می‌شود.

مشخصات

گونه های نعنا متعلق به خانواده نعنائیان هستند و بطور گسترده در اروپا، آسیا، آفریقا، استرالیا و آمریکای شمالی پراکنده هستند.

گیاهانی از این جنس را می‌توان در محیط های متعدد و متنوع یافت.

داده های اخیر بر اساس ویژگی های مورفولوژیکی، سیتولوژیکی و ژنتیکی نشان داده است که جنس نعناع (Mentha) را می‌توان به ۴۲ گونه، ۱۵ هیبرید و صدها زیرگونه، واریته و رقم طبقه بندی کرد.

در واقع، طبقه بندی نعناع بسیار پیچیده است و همیشه یک اتفاق نظر وجود ندارد.

بیشتر گونه های نعناع چند ساله هستند،حاوی اسانس هستند و بطور گسترده به عنوان محصولات صنعتی برای تولید اسانس کشت می‌شوند.

برگ ها، گل ها و ساقه های نعناع بطور سنتی به عنوان دمنوش‌ها و ادویه‌های گیاهی در بسیاری از غذاها برای افزودن عطر و طعم استفاده می‌شوند.

منتول از مواد موثره اصلی این خانواده می باشد.

گونه‌ها

• پونه Mentha pulegium
• نعناپونه Mentha longifolia
• نعناع سیب Mentha suaveolens
• نعناع وحشی Mentha arvensis
• نعنای آبی Mentha aquatica
• نعنای استرالیایی Mentha australis
• نعنای دشتی Mentha spicata
• نعنای کانادایی Mentha canadensis
• نعنای کرس Mentha requienii
• نعناع فلفلی یا Menthae Piperitae
• Mentha alaica
• Mentha atrolilacina
• Mentha cervina
• Mentha cunninghamii
• Mentha dahurica
• Mentha darvasica
• Mentha diemenica
• Mentha gattefossei
• Mentha grandiflora
• Mentha japonica
• Mentha laxiflora
• Mentha micrantha
• Mentha pamiroalaica
• Mentha royleana
• Mentha satureioides

عوامل مؤثر بر گلدهی

طول روز: اگر چه آنها گیاهان روز بلند هستند،گونه‌های Mentha با پاسخ بسیار بیشتر M. citrata نسبت به نور از نظر رشد ساختارهای تولید مثلی متفاوت هستند.

دما: دمای مطلوب برای رشد و گلدهی نعنا بین ۲۱ تا ۲۶ درجه سانتیگراد است.

دوره گلدهی M. aquatica مربوط به دوره‌ای است که دما اغلب بین ۲۵ تا ۳۰ درجه باشد،یعنی دمایی که در آن فعالیت علوفه جویان بالاتر است.

از سوی دیگر،تولید کم گرده احتمالاً به دلیل ویژگی‌های گیاه‌شناسی M. aquatica باشد.

از ویژگی های کلیدی کاربرد این گیاه می‌توان به دوره گلدهی طولانی، تقویم گل تکمیلی و تولید شهد عالی اشاره کرد.

نور: نور LED قرمز-آبی باعث افزایش عملکرد اسانس نعناع تا چهار برابر و افزایش فتوسنتز و وزن تر گیاه در مقایسه با شرایط مزرعه شد.

یافته ها نشان می‌دهد که LED می‌تواند ویژگی‌های اقتصادی گونه‌های گیاهی را با تحریک متابولیسم گیاه بهبود بخشد.

می‌توان پیشنهاد کرد که تابش نور قرمز در غیاب نور قرمز دور بطور مداوم باعث تحریک فیتوکروم‌ها، گیرنده‌های نوری کنترل کننده افزایش طول گره، انتقال گل و گلدهی می‌شود.

عناصر غذایی: طبق تحقیقاتی که انجام شد نیتروژن دارای اثر معنی داری در سطح ۱ درصد بر رشد گیاه بود،بطوری که بیشترین تعداد ساقه در بوته، تعداد برگ در بوته، وزن خشک برگ، وزن خشک کل بوته و تعداد روز تا ۵۰ درصد گلدهی و بیشترین میزان عملکرد بیولوژیک مربوط به کاربرد ۱۶۸ کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص بوده است.

بر اساس نتایج این تحقیق، استفاده از ۱۰ بوته در مترمربع به همراه کاربرد ۱۶۸ کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بهترین تیمار برای تولید نعناع فلفلی است.

همچنین محلول‌های مختلف هوگلند از طریق افزودن فسفر و پتاسیم بر شاخص های فیزیولوژیکی مانند ماده خشک ساقه (SDM) و برگ (LDM)، میزان تعریق (E)، محتوای کلروفیل (Chl) و سرعت فتوسنتز (PSN) در نعناع فلفلی تأثیر می‌گذارد.

کاربردها

نعناع تنگ طه

نعنا تنگ طه

آشپزی

ژله نعناع

در آشپزی از برگ‌های خشک یا تازه نعناع برای عطر نعنایی آن استفاده می‌شود.

معمولاً اگر برای انبارش نعناع مشکلی وجود نداشته باشد، استفاده از برگ‌های تازه آن بر برگ‌های خشک شده ارجعیت دارد.

برگ‌های نعناع دارای طعمی گرم، تازه، معطر، شیرین با طعم نهایی خنکی هستند و در چای،نوشیدنی، ژله، شربت، آب نبات و بستنی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

همچنین به دلیل معطر بودن این گیاه استفاده زیادی در صنعت لبنیات برای ماست و دوغ دارد.

طب سنتی و آرایشی بهداشتی

نعناع در اصل به عنوان گیاه دارویی برای درمان درد معده و دردهای قفسه سینه مورد استفاده قرار می گرفته است.

این گیاه در طب سنتی کاربردهای متنوعی دارد و همچنین تحقیقاتی ابتدایی در رابطه با احتمال کمک آن به درمان بیماری سندرم روده تحریک‌پذیر نیز در حال انجام است.

از اسانس نعناع نیز در صنعت داروسازی با هدف خوشبو کنندگی دهان در تولید خمیر دندان و دهانشویه استفاده می شود.

جوهر نعناع موجود در روغن اسانس نعناع (۴۰–۹۰٪) ماده مورد استفاده در بسیاری از مواد آرایشی و برخی عطرها است.

همچنین از جوهر نعناع و اسانس آن در رایحه درمانی برای درمان حالت تهوع پس از عمل جراحی استفاده می‌شود.

نعناع به دلیل داشتن مقدار زیاد آنتی اکسیدان خود در مقایسه با سایر گیاهان در تهیه ی انواع روغن نعناع که حاوی اسیدهای فیتوسترون فنولیک ساپونین ها فلانوئیدها آنتوسیانتین ها کاروتنوئیدها و … است کاربرد زیادی در تهیه ی انواع داروها دارد.

از مهمترین خواص نعناع می توان به جلوگیری از بروز آلرژی، کمک به کاهش وزن، بهبود اختلالات تنفسی، افزایش حافظه، مناسب بهداشت دهان و تقویت کبد اشاره کرد.

اگرچه اسانس نعنا در بسیاری از محصولات مصرفی استفاده می‌شود، اما ممکن است در بعضی از افراد واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند.

باعث بروز علائمی مانند گرفتگی شکم، اسهال، سردرد، سوزش قلب، سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی اطراف دهان، آنافیلاکسی یا درماتیت تماسی شود.

دفع آفت

روغن نعناع همچنین به عنوان یک حشره‌کش سازگار با محیط زیست به دلیل توانایی آن در از بین بردن برخی آفات رایج مانند زنبورهای وحشی، زنبورهای خرمایی، مورچه‌ها و سوسک‌ها استفاده می‌شود.