آویشن

گلوفته و یا آزربه (نام علمی: Thymes) سرده‌ای از تیره نعناعیان است.

آویشن حدود ۳۵۰ گونه دارد.

در ایران ۱۴ گونه گیاه معطر و چند ساله دارد.

این سرده به مرزنگوش بسیار نزدیک است و در مناطق کوهستانی رشد می کند.

 

کاربرد

در تحقیقی درباره اثرات گیاهان درمنه، اسطوخدوس و آویشن شیرازی بر روی باکتری‌های Pseudomonas aeruginosa، Staphylococcus aureus و Klebsiella pneumoniae که در سال ۲۰۱۴ انجام شد.

مشاهده می شود که هر ۳ اسانس دارای اثر مهارکننده بر روی باکتری‌های بیماری‌زا هستند.

اما اسانس گیاه آویشن شیرازی دارای اثر بهتری در مهار باکتری‌ها نسبت به اسانس گیاهان دیگر است.

در یک تحقیق که در سال ۲۰۱۲ در مجله تحقیقات علوم پزشکی منتشر شد، محققان به ۱۲۰ دانشجوی دختر،مکمل آویشن (چهار بار در روز) یا ایبوپروفن (سه بار در روز) برای درمان درد پریود دادند.

پس از دو ماه درمان،هر دو گروه از زنان سطوح مشابهی از تسکین را گزارش کردند.

این نشان می‌دهد که آویشن ممکن است جایگزین مناسبی برای ایبوپروفن با عوارض جانبی کمتر باشد.

همچنین از آویشن در صنایع غذایی (پیتزا، پاستا، ماهی، پنیر، لیکور، ذرت مکزیکی و…)، دارویی، بهداشتی و آرایشی استفاده می‌شود.

گونه‌ها

آویشنیان حدود ۳۵۰ گونه دارد، از جمله:

• آویشن اوراسیایی Thymus pannonicus
• آویشن پشمی Thymus pseudolanuginosus
• آویشن خزنده Thymus praecox
• آویشن زیره‌ای Thymus herba-barona
• آویشن لیمویی Thymus pulegioides
• آویشن معمولی (یا آویشن باغی) Thymus vulgaris
• آویشن مورودر Thymus moroderi
• سوسنبر Thymus capitatus
• ثومون Thymus serpyllum
• آویشن دنایی”Thymus Dena”

آویشن در ایران

زبان گزی (گزبُرخوار) به «آویشن»، «اوشنوم» و در زبان کردی کرمانشاهی «هه زوه» یا«هەزبێ» و در سایر مناطق کرد زبان به آن «آنخ» یا «اَزوِه» یا «ازبوله» یا «هه زوه» می گویند.

در زبان بهبهانی به آن «اوریشمک» می گویند.

گویش ترکی به «کهلیک اوتو» و در زبان لری بخصوص در مناطق بختیاری به این گیاه «اوشوم» و (اِزبوئه) می گویند.

زبان لری بهمئی به آن «گلوفته» می‌گویند.

زبان مردم رودبار استان گیلان به آن، «پلنگ مشک» می‌گویند و طعم دهنده اصلی غذایی به نام شامی رودباری است.

یکی از گونه‌های این گیاه که در مناطق کوهستانی شمال خراسان به وفور یافت می‌شود به زبان کرمانجی «آنخ» نام دارد.

زبان لری دشمنزیاری کهگیلویه به آویشن، اوریشُم می گویند.

گونه‌های مختلفی از آویشنیان در کوهستان‌های ایران می‌روید.

کتب طب سنتی فارسی با نام «حاشا»، «اوشن» و «صعتر الحمیر» نام برده شده‌است.

ایران گونه‌های مختلف با اسامی محلی متفاوتی شناخته می‌شوند از جمله:

همدان «آزربه»، در اطراف تهران «آویشن یا آویشم»، در طالقان «زروه»، در زبان کردی به آن «جعتری»، «آنوخ» یا «اَزوِه» گفته می شود.

مناطق ترک‌زبان «کهلیک اوتی» یا «کاکله اوتی» و در سایر مناطق «صعتر»، «زعتر»، «اوشن»، «اشمه کوهی»، «سی سنبر» و «سوسنبر» نامیده می‌شود.

شهرستان شیراز و اطراف آن و بطور کلی در استان فارس گونه ای با نام آویشن شیرازی (Zataria multiflora) می‌روید که مواد موثره بیشتری داشته و رایحه تندتری دارد.

آذربایجان غربی بخصوص مناطق کوهستانی نقده رویش قابل توجهی دارد.

زبان ترکی آذربایجانی به آن کهلیک اوتو (کهلیک = کبک و اوت = گیاه) می‌گویند.

برخی آن را به دلیل تشابه اسمی با کاکوتی اشتباه می‌کنند.

حالی که کهلیک اوتو (آویشن)، علیرغم تشابه اسمی با کاکوتی از آن متفاوت است.

همدان به آن اَزبویه و در کوخرد و همچنین فارغانات هرمزگان به آن اَوشُه درمناطق از کوه تشگرد فارغانات اوشه استکو می‌گویند.

چهارمحال و بختیاری بخصوص در کوهپایه‌های کلار و ناغان (اُورشُم) می‌روید.

خوزستان بهبهان و در جلگه دشت های میانی استان بوشهر نیز می روید و در لریدشتی بوشهری به آن اُوشِوم می‌گویند.

این گیاه در نواحی کوهستانی استان سیستان و بلوچستان هم می روید و در زبان محلی به آن «ازگند» گفته می شود.

از بوئه اشتباهاً با آویشن اشتباه گرفته می‌شود و نام فارسی آن زوفا می‌باشد.

استان کهگیلویه و بویراحمد در کوه دنا آویشن دنایی می‌روید که در زبان محلی به آن اوریشم می‌گویند.